Van schatgraven in het veen tot 150 jaar treintjes: vijf Zaanse geschiedenisboeken genomineerd voor nieuwe Bredenhofprijs

Door José Pietens | Noordhollands Dagblad 21 januari 2021

De vijf genomineerden voor de eerste Bredenhofprijs zijn bekend. Uit 56 boeken over de Zaanse geschiedenis koos de jury ’Zilveren Meesterwerken uit de Zaanstreek’, ’Vernuftelingen en kooplieden in een bijzonder landschap’, ’Speuren in het veen’, ’De Zaanse Spanjestrijders’ en ’150 jaar railvervoer in de Zaanstreek’. De winnaar wordt 8 april bekendgemaakt.

Bij de Bruna aan de Damstraat weten ze het al sinds jaar en dag: over geen enkele andere streek in Nederland wordt zoveel geschreven als over de Zaanstreek. Dat was gemeentearchivaris Frans Hoving van Zaanstad, juryvoorzitter van de Bredenhofprijs, ook opgevallen. „Het Gemeentearchief schaft alle Zaanse boeken aan, het zijn zeker 25 tot dertig uitgaven per jaar. En dan heb ik het alleen nog maar over de gedrukte uitgaven. Online wordt ook veel gepubliceerd, er zijn bijvoorbeeld heel actieve Facebookgroepen die historische foto’s en beschrijvingen op internet plaatsen.”

Identiteit

De interesse in de eigen historie hangt volgens Hoving samen met de Zaanse identiteit. „De Zaanstreek is niet inwisselbaar met andere plekken. Het is een uniek industriegebied met molens en een herkenbare architectuur. Dat draagt allemaal bij aan de identiteit. De geschiedenis ligt hier op straat en er is veel belangstelling voor. Er zijn alleen al zeven lokale historische verenigingen en nog een aantal overkoepelende verenigingen zoals De Zaansche Molen.”

Die historische verenigingen, maar ook (amateur)historici, professionals en deskundigen, hebben met elkaar al een aardige bibliotheek volgeschreven over uiteenlopende onderwerpen. Om de kwaliteit van de Zaanse uitgaven te stimuleren en de streekgeschiedenis voor een groot publiek toegankelijk te maken, heeft de Bredenhofstichting uit Zaandijk een nieuwe boekenprijs in het leven geroepen. De Bredenhofprijs wordt om het jaar uitgereikt en bestaat uit een bedrag van 2.500 euro voor een publicatie over een Zaans historisch onderwerp of een bedrag van 5.000 euro voor het gehele oeuvre van een auteur.

Naast Hoving bestaat de jury uit Peter Tange (voorzitter Zaans Erfgoed), Martine Verstraete (conservator Zaans Museum), Corry van Sijl (hoofdredacteur Zaans Erfgoed) en historicus Mariëlle Hageman. Zij kozen elk een top tien uit de 56 publicaties die in 2019 en 2020 zijn verschenen, de vijf meest genoemde titels zijn genomineerd.

Jur Kingma (r) overhandigt het eerste exemplaar van ’Vernuftelingen en kooplieden in een bijzonder landschap’ aan commissaris van de Koning Arthur van Dijk – © Archieffoto’ss Wim Egas

Persoonlijke verhalen

Onder die tientallen boeken zijn veel persoonlijke verhalen, zegt Hoving. „Vooral biografieën over een familielid. Ook waren er aardig wat boeken over handel en nijverheid en over kleine, particuliere onderwerpen, zoals kroegen en herbergen in Wormer en luchtfoto’s van Westzaan. Opvallend is dat bijna alle boeken zijn geschreven door amateurhistorici.”

„Bij het kiezen van de kandidaten hebben we erop gelet dat de boeken écht over de Zaanse geschiedenis gaan en niet over – bijvoorbeeld – iemand die in de Zaanstreek is geboren maar elders in het land is opgegroeid. Daarnaast keken we naar onderwerpen die niet of weinig belicht zijn en naar productiviteit: sommige auteurs hebben al meerdere boeken gepubliceerd.”